Διαδηλωτές κατέλαβαν το αεροδρόμιο του Αλμάτι, της μεγαλύτερης πόλης του Καζακστάν, σύμφωνα με πηγές τις οποίες επικαλείται το πρακτορείο Reuters. Όλες οι πτήσεις από και προς το Αλμάτι έχουν ανασταλεί προσωρινά, καθώς η χώρα βρίσκεται σε αναταραχή, με αφορμή την αύξηση στην τιμή των καυσίμων από τις αρχές του έτους. Η αεροπορική εταιρεία χαμηλού κόστους Jazeera Airways του Κουβέιτ ήταν η πρώτη που ανακοίνωσε ότι διακόπτει τις πτήσεις από και προς το Αλμάτι, λόγω της κατάστασης που επικρατεί στην περιοχή.
Σχεδόν ταυτόχρονα, ο πετρελαϊκός όμιλος Chevron Corp ανακοίνωσε ότι «εργάζεται για να τερματίσει» τις κινητοποιήσεις στις οποίες προχώρησαν οι εργαζόμενοί του στην κοινοπραξία Tengizchevroil (TCO) με αφορμή τις κυβερνητικές πολιτικές. Η αμερικανική εταιρεία είναι ο μεγαλύτερος ξένος παραγωγός πετρελαίου στο Καζακστάν, αφού κατέχει το 50% των μετοχών της κοινοπραξίας Tengizchevroil. Ένας εκπρόσωπος διαβεβαίωσε ότι δεν έχει επηρεαστεί η παραγωγή πετρελαίου λόγω των κινητοποιήσεων διαμαρτυρίας.
NOW – Situation in #Almaty, Kazakhstan's largest metropolis, spirals out of control. The president imposes a curfew and deploys the military to quell the anti-government protests. pic.twitter.com/AZIsZlhEYd
— Disclose.tv (@disclosetv) January 4, 2022
Ο πρόεδρος του Καζακστάν Κασίμ Ζομάρτ Τοκάγεφ νωρίτερα προειδοποίησε ότι θα απαντήσει «με τη μέγιστη σκληρότητα» στις διαδηλώσεις, κάνοντας λόγο για «μαζικές επιθέσεις» εναντίον των δυνάμεων της τάξης και για «νεκρούς και τραυματίες» μεταξύ των αστυνομικών.
Το Ίντερνετ και τα κινητά τηλέφωνα δε λειτουργούν σήμερα στη χώρα. Στο Αλμάτι, την οικονομική πρωτεύουσα του Καζακστάν, το πλήθος κατέλαβε κυβερνητικά κτίρια. Μετά τις συγκρούσεις με τους διαδηλωτές οι αστυνομικοί φαίνεται να αποχώρησαν από ορισμένους δρόμους της πόλης. Ένας κάτοικος, που μίλησε στο πρακτορείο Reuters αφού αναμίχθηκε με τους διαδηλωτές, είπε ότι οι περισσότεροι από αυτούς φαίνεται ότι προέρχονται από τα φτωχά προάστια ή από γειτονικά χωριά και κωμοπόλεις.
Στην κεντρική πλατεία κάποιοι μοίραζαν βότκα και συζητούσαν αν θα πρέπει να κατευθυνθούν προς την αγορά ή προς τα εύπορα προάστια για να λεηλατήσουν την περιοχή. «Επικρατεί αναρχία στον δρόμο. Η αστυνομία δεν φαίνεται πουθενά», είπε ο κάτοικος.
Βίντεο που αναρτήθηκαν στο διαδίκτυο δείχνουν διαδηλωτές να φωνάζουν συνθήματα κάτω από ένα γιγαντιαίο άγαλμα του πρώην προέδρου Νουρσουλτάν Ναζαρμπάγεφ, το οποίο έχουν δέσει με σχοινιά, προσπαθώντας να το κατεδαφίσουν. Η γυναίκα που ανάρτησε το βίντεο στο Twitter ανέφερε ότι το τράβηξε στην πόλη Ταλντικόργκαν, στο ανατολικό Καζακστάν.
Νωρίτερα, μέσω του Instagram, ένας Καζάκος μπλόγκερ έδειχνε σε ζωντανή μετάδοση την πυρκαγιά στο γραφείο του δημάρχου του Αλμάτι, ενώ στο βάθος ακούγονταν πυροβολισμοί. Σε άλλα βίντεο φαίνεται να καίγονται τα γραφεία της εισαγγελίας.
Το κίνημα διαμαρτυρίας ξεκίνησε την Κυριακή από μια επαρχιακή πόλη με αφορμή την αύξηση της τιμής του υγραερίου και επεκτάθηκε στο Αλμάτι τη νύχτα της Τρίτης προς την Τετάρτη. Δημοσιογράφοι του Γαλλικού Πρακτορείου είπαν ότι είδαν αστυνομικούς να ρίχνουν δακρυγόνα και βομβίδες κρότου-λάμψης για να διαλύσουν ένα πλήθος 5.000 ανθρώπων. «Κυβέρνηση παραιτήσου» και «Έξω ο γέρος» (σ.σ. ο Νουρσουλτάν Ναζαρμπάγεφ), φώναζαν οι συγκεντρωμένοι.
Το απόγευμα της Τετάρτης 5/1, χιλιάδες άνθρωποι κατέλαβαν το δημαρχείο της πόλης. Άνδρες που φορούσαν αστυνομικές στολές θεάθηκαν να κατεβάζουν τις ασπίδες και τα κράνη τους και να αγκαλιάζουν τους διαδηλωτές. «Πέρασαν με το μέρος μας», φώναξε μια γυναίκα.
Σε μια προσπάθεια να κατευνάσει τα πνεύματα ο πρόεδρος Τοκάγεφ αποδέχτηκε την παραίτηση της κυβέρνησης και κήρυξε σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης όλη τη χώρα, συμπεριλαμβανομένης και της πρωτεύουσας Νουρ-Σουλτάν (πρώην Αστάνα). Απαγορεύτηκε επίσης η κυκλοφορία από τις 23.00 μέχρι τις 7 το πρωί.
Ο Τοκάγεφ ανέλαβε επίσης επικεφαλής του ισχυρού Συμβουλίου Ασφαλείας στη θέση του Ναζαρμπάγεφ ο οποίος, στα 81 του, μολονότι παραιτήθηκε από την προεδρία το 2019, συνεχίζει να ασκεί σημαντική επιρροή στα πολιτικά πράγματα της χώρας.
Νωρίτερα ο Τοκάγεφ είχε απομακρύνει τον ανιψιό του Ναζαρμπάγεφ από τη θέση του ως δεύτερου στην ιεραρχία της Επιτροπής Κρατικής Ασφαλείας, διαδόχου της σοβιετικής KGB. Η Ρωσία, για την οποία το Καζακστάν είναι ένας πολύ σημαντικός οικονομικός εταίρος, έκανε έκκληση να επιλυθεί η κρίση μέσω του διαλόγου και όχι «με ταραχές στον δρόμο».
Στο ΟΡΕΝ μαρτυρία του σκηνοθέτη Κωνσταντίνου Χαραλαμπίδη από το Καζακστάν, που συγκλονίζεται από μαζικές αντικυβερνητικές διαδηλώσεις #OPENnews pic.twitter.com/fXqAP0pnHY
— OPEN News (@OpenNewsGr) January 5, 2022
Οι διεθνείς προεκτάσεις
Στο δεύτερο διάγγελμά του μέσα σε λίγες μόλις ώρες ο Τοκάγεφ επιχείρησε να διεθνοποιήσει το ζήτημα, υποβάλλοντας αίτημα βια βοήθεια από τη Ρωσία, στο πλαίσιο του Συμφώνου Συλλογικής Ασφάλειας (CSTO). Ο πρόεδρος έκανε λόγο για «τρομοκράτες που εκπαιδεύτηκαν στο εξωτερικό και υποκινούν τις διαδηλώσεις».
Η CSTO είναι ένας μηχανισμός που δημιουργήθηκε το 2002 με συμβαλλόμενα μέρη τη Ρωσία, τη Λευκορωσία, την Αρμενία, το Καζακστάν, το Κιργιστάν και το Τατζικιστάν και έχει ως στόχο τη διασφάλιση της ειρήνης και της διεθνούς και περιφερειακής ασφάλειας και σταθερότητας καθώς και η συλλογική υπεράσπιση της ανεξαρτησίας, της εδαφικής ακεραιότητας και της εθνικής κυριαρχίας των μελών της. Ο εν λόγω μηχανισμός έχει χρησιμοποιηθεί αρκετές φορές και ως αντίβαρο στην συνεχώς αυξανόμενη παρουσία του ΝΑΤΟ στην ευρύτερη περιοχή.
Η Μόσχα, από την πλευρά της, έχει ήδη προειδοποιήσει κατά της οποιαδήποτε παρέμβασης ξένων δυνάμεων στα εσωτερικά του Καζακστάν. Ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου, Ντμίτρι Πεσκόφ δήλωσε νωρίτερα ότι η χώρα μπορεί να λύσει μόνη της τα προβλήματά της.
Η Ρωσία, άλλωστε, αντιδρά πάντα με επιθετικότητα σε οποιαδήποτε αναταραχή επικρατεί στις δημοκρατίες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, κουνώντας το δάχτυλο προς τη Δύση.
Οι ΗΠΑ, με τη σειρά τους, μέσω της εκπροσώπου του Λευκού Οίκου Τζεν Ψάκι, κάλεσαν τις αρχές του Καζακστάν να επιδείξουν «αυτοσυγκράτηση» και εξέφρασαν την ελπίδα οι διαδηλώσεις να διεξάγονται «με ειρηνικό τρόπο». Η Ψάκι επέκρινε επίσης τους «τρελούς ισχυρισμούς της Ρωσίας» για την υποτιθέμενη ευθύνη των ΗΠΑ για τις ταραχές αυτές. Ο ισχυρισμός αυτός «είναι απολύτως λανθασμένος» και εντάσσεται «στη στρατηγική παραπληροφόρησης» εκ μέρους της Μόσχας, υποστήριξε.
Ο ΟΗΕ παρακολουθεί «με ανησυχία» την κατάσταση, είπε εξάλλου ο εκπρόσωπος του γενικού γραμματέα του Οργανισμού, Στεφάν Νουζαρίτς. «Είναι πολύ σημαντικό όσοι εμπλέκονται στα τρέχοντα γεγονότα να επιδείξουν αυτοσυγκράτηση, να αποφύγουν οποιαδήποτε βία και να προωθήσουν τον διάλογο», πρόσθεσε.
Η κρίση του υγραερίου
Το κίνημα διαμαρτυρίας ξεκίνησε την Κυριακή, μετά την αύξηση της τιμής του υγραερίου, στην πόλη Ζαναοζέν, στο δυτικό Καζακστάν. Κατόπιν επεκτάθηκε στο Ακτάου, στις όχθες της Κασπίας και στο Αλμάτι.
Η κυβέρνηση προσπάθησε αρχικά να κατευνάσει τα πνεύματα, χωρίς επιτυχία, ανακοινώνοντας τη μείωση της τιμής του υγραερίου στα 50 τένγκε (0,1 ευρώ) το λίτρο, αντί για 120.
Η αύξηση της τιμής θεωρείται άδικη από τους πολίτες, δεδομένου ότι το Καζακστάν διαθέτει τεράστια αποθέματα φυσικού αερίου και πετρελαίου.
Σήμερα η κρατική τηλεόραση μετέδωσε ότι συνελήφθη ο διευθυντής μιας μονάδας υγραερίου και ένας άλλος αξιωματούχος στην περιφέρει Μανγκιστάου, όπου βρίσκεται η Ζαναοζέν. Κατηγορούνται ότι «αύξησαν την τιμή του αερίου χωρίς λόγο» γεγονός που «υποκίνησε μαζικές διαδηλώσεις σε όλη τη χώρα».
Το Καζακστάν, η μεγαλύτερη οικονομία της κεντρικής Ασίας, που στο παρελθόν έβλεπε διψήφια ποσοστά ανάπτυξης, είδε το τένγκε να υποτιμάται και τον πληθωρισμό να εκτινάσσεται, λόγω της μείωσης της τιμής του πετρελαίου και της οικονομικής κρίσης στη Ρωσία. Η περιοχή Μανγκιστάου εξαρτάται από το υγραέριο, το οποίο είναι βασικό καύσιμο για τα αυτοκίνητα και κάθε αύξηση της τιμής του συμπαρασύρει και τις τιμές των τροφίμων που ήδη έχουν αυξηθεί από την αρχή της πανδημίας της Covid-19.
Συγκρούσεις
Θωρακισμένα οχήματα μεταφοράς προσωπικού και δεκάδες στρατιώτες που κινούνται πεζοί εισήλθαν σήμερα το πρωί στην κύρια πλατεία της Αλμάτι, της μεγαλύτερης πόλης και οικονομικής πρωτεύουσας του Καζακστάν, όπου έχουν συγκεντρωθεί εκατοντάδες άνθρωποι για να διαμαρτυρηθούν κατά της κυβέρνησης για τρίτη ημέρα, σύμφωνα με ανταποκριτές του Reuters που βρίσκονται εκεί.
Πυροβολισμοί ακούστηκαν καθώς οι στρατιώτες προσέγγιζαν το πλήθος, σύμφωνα με τους αυτόπτες μάρτυρες του Reuters.
Ο πρόεδρος του Καζακστάν Κάσιμ-Γιομάρτ Τοκάγεφ ανακοίνωσε νωρίτερα πως διέταξε τον στρατό να επέμβει για να αποκατασταθεί η τάξη και να τερματιστούν οι ταραχές που άρχισαν με αφορμή την αύξηση της λιανικής τιμής της ενέργειας, αλλά μοιάζουν να μετατράπηκαν πολύ γρήγορα σε εξέγερση.
Μάχη με αλεξιπτωτιστές
«Συμμορίες τρομοκρατών» ενεπλάκησαν σε μάχη με αλεξιπτωτιστές στην Αλμάτι, δήλωσε ο αρχηγός του κράτους, σύμφωνα με τον οποίο το Καζακστάν δεν είναι απλώς αντιμέτωπο με μια «απειλή» αλλά με κίνδυνο κατάλυσης «του κράτους».
Βίντεο με πολίτες να συλλαμβάνουν στρατιώτες
NOW – Citizens in #Kazakhstan detain military personnel as violent anti-government protests continue to roil the country.pic.twitter.com/MfzpKNPsA8
— Disclose.tv (@disclosetv) January 5, 2022
🇰🇿 #Breaking: Video of captured military personnel pic.twitter.com/cETjQnAj5u
— The RAGE X (@theragex) January 5, 2022
Ο κ. Τοκάγεφ επιβεβαίωσε επίσης ότι ζήτησε στρατιωτική βοήθεια από τον Οργανισμό του Συμφώνου Συλλογικής Ασφάλειας (ΟΣΣΑ), θεσμό στον οποίο συμμετέχουν πρώην σοβιετικές δημοκρατίες υπό την ηγεσία της Ρωσίας.
Νωρίτερα, ο πρόεδρος του ΟΣΣΑ, ο αρμένιος πρωθυπουργός Νικόλ Πασινιάν, επιβεβαίωσε πως θα αναπτυχθεί «ειρηνευτική αποστολή» στο Καζακστάν κατόπιν αιτήματος του Αλμάτι.
Ο Ερσάν Μπαμπακουμάροφ, αντιδήμαρχος της Αλμάτι, ανακοίνωσε ότι η κατάληψη του αεροδρομίου της πόλης τερματίστηκε.
Αρκετές αεροπορικές εταιρείες αναγκάστηκαν να ακυρώσουν πτήσεις προς και από την πόλη μετά την κατάληψή του από πλήθος ανθρώπων χθες Τετάρτη.
Σε αρκετά κανάλια στην πλατφόρμα Telegram έχουν αναρτηθεί βίντεο που απαθανατίζουν επιχειρήσεις του στρατού εναντίον διαδηλωτών, ορισμένα στην Αλμάτι. Στα βίντεο ακούγονται πυρά και ουρλιαχτά.
Security forces have entered the Kazakh city hoarded together, as eyewitnesses and social media video show 'LIVE' gun fire and fighting pic.twitter.com/m6M3zJuiD7
— RT (@RT_com) January 5, 2022
Οκτώ αστυνομικοί νεκροί
Πριν τις ανακοινώσεις του προέδρου Τοκάγεφ, το υπουργείο Εσωτερικών επιβεβαίωσε τους θανάτους οκτώ αστυνομικών και ανδρών της Εθνοφρουράς και τους τραυματισμούς άλλων 317.
Δεν έδωσε απολογισμό θυμάτων μεταξύ των διαδηλωτών. Υπάρχουν πληροφορίες για χιλιάδες τραυματίες.
Οι διαδηλώσεις εξαιτίας της αύξησης της τιμής του αερίου το Σαββατοκύριακο μετατράπηκαν σε αληθινές μάχες τις τελευταίες δύο ημέρες.
During the "counter-terrorism operation" at the Almaty airport, two servicemen of the Armed Forces of the Republic of Kazakhstan were killed https://t.co/berNG0Jlhl
— Liveuamap (@Liveuamap) January 5, 2022
Η κυβέρνηση υπέβαλε την παραίτησή της στον πρόεδρο, που ανακοίνωσε πως την αποδέχθηκε. Οι φήμες που κυκλοφορούσαν πως ο ίδιος ο κ. Τοκάγεφ επρόκειτο επίσης να παραιτηθεί ή να φύγει από τη χώρα διαψεύστηκαν κατηγορηματικά από τον ίδιο.
State of Emergency announced in Kazakhstan as massive anti-government protests develop into widespread rioting. The military may now be on the streets – but it doesn’t look like the ppl are gonna be intimidated. Solidarity with the ppl of Kazakhstan. pic.twitter.com/NxBwstux6t
— GhostofDurruti (@RobTheRich0001) January 4, 2022
Η παραίτηση της κυβέρνησης κάθε άλλο παρά αποκλιμάκωσε τις διαμαρτυρίες. Ολη η χώρα κηρύχθηκε εξάλλου χθες σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης.
Η διακοπή της πρόσβασης στο Διαδίκτυο, που πιστεύεται ότι έγινε κατ’ εντολή των αρχών για να δυσκολέψει η επικοινωνία μεταξύ οργανωτών των διαδηλώσεων, δυσχεραίνει τις επικοινωνίες.
«Εξαλείφθηκαν»
Στο μεταξύ, η αστυνομία της Αλμάτι, της μεγαλύτερης πόλης και οικονομικής πρωτεύουσας του Καζακστάν, ανακοίνωσε ότι δεκάδες ταραξίες «εξαλείφθηκαν», μεταδίδει το ρωσικό πρακτορείο ειδήσεων Ίντερφαξ.
Ο μεγαλύτερος παραγωγός ουρανίου
Το βλέμμα των μεγάλων δυνάμεων βρίσκεται στραμμένο στο Καζακστάν καθώς η χώρα της Ασίας διαθέτει σχεδόν το μισό της παγκόσμιας προσφοράς ουρανίου και κατατάσσεται πρώτο στην παγκόσμια παραγωγή ουρανίου.
Η εθνική εταιρεία εξόρυξης ουρανίου του Καζακστάν, η Kazatomprom, είναι η μεγαλύτερη εταιρεία παραγωγής ουρανίου στον κόσμο. Ωστόσο, η χώρα της Κεντρικής Ασίας έρχεται στη δεύτερη θέση όσον αφορά τα αποθέματα ουρανίου.
Οι εξορυκτικοί πόροι ουρανίου παρέχουν το βασικό καύσιμο για την παραγωγή πυρηνικής ενέργειας τα τελευταία 60 χρόνια και σήμερα η πυρηνική ενέργεια εξυπηρετεί το 10% των παγκόσμιων ενεργειακών αναγκών.
Εργαζόμενος της Kazatomprom ελέγχει το επίπεδο ακτινοβολίας του οξειδίου του ουρανίου, στο ορυχείο ουρανίου East Mynkuduk PV-19, στο νότιο Καζακστάν (φωτογραφία αρχείου Reuters)
Οι αναλυτές εκτιμούν ότι η παγκόσμια ζήτηση ουρανίου θα αυξηθεί τα επόμενα χρόνια, και θα είναι ένας παράγοντας που θα επηρεάσει θετικά την τιμή του ουρανίου.
Η παγκόσμια παραγωγή ουρανίου το 2019 έφτασε τους 53.656 τόνους U3O8.
Οι πέντε κορυφαίες χώρες παραγωγής ουρανίου στον κόσμο είναι το Καζακστάν, ο Καναδάς, η Αυστραλία, η Ναμίμπια και ο Νίγηρας, οι οποίες προσφέρουν τη συντριπτική πλειονότητα αυτής της παραγωγής.
Οι αναλυτές εκτιμούν ότι η παγκόσμια ζήτηση ουρανίου θα αυξηθεί τα επόμενα χρόνια, και θα είναι ένας παράγοντας που θα επηρεάσει θετικά την τιμή του ουρανίου.
Η παγκόσμια παραγωγή ουρανίου το 2019 έφτασε τους 53.656 τόνους U3O8.
Οι πέντε κορυφαίες χώρες παραγωγής ουρανίου στον κόσμο είναι το Καζακστάν, ο Καναδάς, η Αυστραλία, η Ναμίμπια και ο Νίγηρας, οι οποίες προσφέρουν τη συντριπτική πλειονότητα αυτής της παραγωγής.
Υδρογονάνθρακες και… γεωπολιτική
Το Καζακστάν είναι επίσης εξαγωγέας καθαρής ενέργειας καθώς διαθέτει μεγάλα αποθέματα πετρελαίου, φυσικού αερίου, άνθρακα και ουρανίου.
Και κατέχει εξέχουσα γεωστρατηγική θέση καθώς η Ρωσία το θεωρεί ανάχωμα έναντι της Κίνας, που διεισδύει σταθερά στην Κεντρική Ασία, σε περιοχές που για χρόνια αποτελούσαν μέρος της Ρωσικής Αυτοκρατορίας.
ΑΠΕ, Wikipedia, bankingnews.gr, Bloomberg, AFP, Reuters
